Z barankiem w koszyczku
W Wielką Sobotę wspominamy Chrystusa spoczywającego w grobie i trwamy w oczekiwaniu na zmartwychwstanie. Przed południem przynosimy do kościoła przyozdobione koszyki pełne jedzenia, które po procesji rezurekcyjnej będziemy uroczyście spożywać w domach.
Od wieków Wielka Sobota jest dniem przeznaczonym na święcenie pokarmów. W przeszłości święciło się wszystkie potrawy przygotowane na wielkanocne śniadanie. Święcono jaja, mięsa oraz ciasta ustawione na wielkim, pięknie nakrytym stole, przy którym zbierali się wszyscy domownicy i w podniosłym nastroju oczekiwali przybycia księdza.
Mieszkańcy wsi nieśli jadło do poświęcenia do najbogatszych sąsiadów, mających w swych domach obszerne świetlice. Kosze, niecki i donice z jedzeniem ustawiali też na placach wiejskich, pod krzyżami i kapliczkami przydrożnymi albo na dworskich dziedzińcach lub gankach i tam czekali na przybycie księdza.
Zwyczaj święcenia pokarmów w kościele przyszedł nieco później. Ludzie ze wsi, obyczajem przodków, nieśli tam wszystko lub prawie wszystko, co sobie na święta przygotowali: jaja, głowiznę, słoninę i kiełbasy, chleby i kołacze, osełki masła, kulki uformowane z utartego chrzanu i oczywiście sól. Wszystko to układano w wielkich koszach wysłanych serwetami lub czystym, białym płótnem.
W dawnych czasach, jeszcze na przełomie XVIII i XIX w., uważano, że podczas tak wielkiego święta, jakim jest Wielkanoc, godzi się jeść tylko pokarm pobłogosławiony, poświęcony w kościele. Wierzono także, że pokarm taki nie zaszkodzi największym nawet łakomczuchom i żarłokom. Przed takimi konsekwencjami chronić miała woda święcona i modlitwa nad jedzeniem.
Obecnie zarówno w miastach, jak i na wsi zanosi się do kościoła jedynie małe koszyczki z jajkiem, kawałkiem chleba i solą oraz, obowiązkowo, barankiem – symbolizującym Chrystusa Zmartwychwstałego.
Dzielenie się poświęconym jajkiem rozpoczyna wielkanocne śniadanie. Wyjątek stanowiły niegdyś niektóre wsie na Pomorzu, gdzie nie występował zwyczaj święcenia jadła oraz na Śląsku, gdzie nie dzielono się jajkiem przed śniadaniem wielkanocnym.
Aż do wieczornych obrzędów Wigilii Paschalnej w Wielką Sobotę, wierni modlą się przy Grobie Pańskim. Witkowiccy parafianie zanoszą do swych domów krzyżyki, które zrobione zostały z dawnego krzyża misyjnego.
(kliknij⇓)
Autor: Kamilla Frysztacka/Źródło: B.Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje, Warszawa 2009
Opublikowano 26 marca 2016